Cuộc tập kết chuyển quân ở Nam Bộ năm 1954: Quá trình, đặc điểm và ý nghĩa lịch sử

Tóm tắt

Sau khi Hiệp định Giơ-ne-vơ năm 1954 được ký kết, cuộc tập kết chuyển quân tại Nam Bộ trở thành một bước ngoặt quan trọng trong tiến trình cách mạng Việt Nam. Từ góc độ lý thuyết, sự kiện này có thể được tiếp cận như một hiện tượng chính trị – quân sự đồng thời mang tính xã hội – văn hóa, phản ánh sự kết hợp giữa chiến lược cách mạng và năng lực tổ chức thực tiễn. Các khung phân tích về chuyển giao lực lượng trong chiến tranh, tính chính danh quốc tế của phong trào cách mạng, và vai trò quần chúng trong vận động chính trị đều có thể vận dụng để lý giải tính chất đa chiều của cuộc tập kết.

Nhiều công trình lịch sử đã ghi nhận cuộc tập kết như minh chứng cho sự nghiêm túc của Việt Nam trong việc thực hiện Hiệp định Giơ-ne-vơ, đồng thời nhấn mạnh vai trò của quân dân Nam Bộ trong việc duy trì phong trào cách mạng tại chỗ. Các nghiên cứu gần đây chú trọng đến khía cạnh xã hội, đặc biệt là sự tham gia của nhân dân địa phương trong công tác hậu cần, bảo vệ lực lượng và củng cố khối đại đoàn kết quân – dân. Tuy nhiên, vẫn còn khoảng trống trong việc phân tích tác động lâu dài của cuộc tập kết đối với phương thức hoạt động của cách mạng miền Nam trong giai đoạn kháng chiến chống Mỹ.

Từ nền tảng lý thuyết và lược sử nghiên cứu, có thể phát triển giả thuyết rằng: cuộc tập kết chuyển quân tại Nam Bộ không chỉ là một sự kiện quân sự – chính trị mang tính tình thế, mà còn là một mô hình tổ chức chiến lược, góp phần định hình phương thức hoạt động song song của cách mạng ở hai miền, đồng thời tạo tiền đề cho sự phát triển lâu dài của phong trào đấu tranh. Giả thuyết này mở ra hướng tiếp cận mới, cho phép phân tích cuộc tập kết như một hiện tượng lịch sử tổng hợp, nơi các yếu tố quân sự, chính trị, xã hội và văn hóa cùng tương tác để tạo nên sức mạnh cách mạng.